Vliegtuigcrashes, luchtbombardementen en artilleriebeschietingen: gemeente Altena kreeg het flink te verduren tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet gek dus dat er mogelijke explosieven (Ontplofbare Oorlogsresten) in de bodem zijn achtergebleven. De historisch vooronderzoekers van Den Ouden Bodac hebben deze in kaart gebracht. Collega Martijn van Bommel vertelt in dit drieluik hoe zij dit hebben aangepakt. In dit deel van het drieluik: de aanleiding van het onderzoek.
Het onderzoek in het kort
Voor het gehele grondgebied van de gemeente Altena heeft de afdeling Historisch Vooronderzoek in 2022 een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijke aanwezigheid van Ontplofbare Oorlogsresten (OO). Door vliegtuigcrashes, luchtbombardementen, artilleriebeschietingen en andere oorlogshandelingen zijn mogelijke explosieven uit de Tweede Wereldoorlog in de bodem van de gemeente Altena achtergebleven. Logischerwijs vormen deze OO een gevaar voor mens en omgeving. Het onderzoeksdoel van het project was dan ook een digitale OO-Risicokaart, waarin in één oogopslag zichtbaar was of, en zo ja, met welke OO rekening dient te worden gehouden.
Daarnaast werd er een begeleidende rapportage geleverd van maar liefst 341 pagina’s. Hierin stond het gehele onderzoeksproces beschreven, welke bronnen er geraadpleegd zijn en welke keuzes het onderzoeksteam gemaakt heeft gedurende het proces. Zo’n eerste keuze was de kwestie rondom het grondgebied van de gemeente: de gemeente Altena heeft namelijk een behoorlijk grondgebied (226,64 km2!). Zodoende werd deze onderverdeeld in vijf deelgebieden; gebaseerd op voormalige gemeentegrenzen van tijdens de oorlog. De figuur hiernaast is de nationale gemeentekaart uit 1943 en laat die opdeling zien (het gehele onderzoeksgebied (rood) en de deelgebieden (geel)). De opdeling in deelgebieden was noodzakelijk om het overzicht te behouden bij alle oorlogshandelingen die uitgeplozen werden tijdens het historisch onderzoek.
Historische context: Het Land van Altena
Vanuit de scope van de vijf deelgebieden heeft afdeling Historisch Vooronderzoek stapsgewijs onderzoek gedaan. Voordat we dieper in zullen gaan op de details van het historisch onderzoek, is het noodzakelijk om kort de oorlogscontext van Altena te vertellen. De gemeente is zwaar gehavend uit de oorlog gekomen. Met de Duitse inval in de meidagen van 1940 zijn er al enkele vliegtuigen neergestort in de Biesbosch, werden er mijnenversperringen aangelegd in de Nieuwe Merwede en vonden er troepenverplaatsingen plaats. Tijdens de bezettingsperiode bleef de luchtoorlog zijn sporen nalaten in Altena en zijn er tientallen Duitse en geallieerde vliegtuigen gecrasht.
Daarnaast is er sprake geweest van meerdere ‘spontane’ bombardementen waarbij een vliegtuig (dat weg probeert te komen van een vijandelijk vliegtuig) bommenballast loslaat. Zodoende kon het toestel meer snelheid maken en wellicht van zijn aanvaller ontsnappen, de bommen kwamen dan vaak in het vrije veld en soms in de bebouwde kom terecht. Echter heeft Altena het meeste geleden in de periode nadat de geallieerde troepen de Maas bereikten eind 1944 en Altena bezet gebied bleef tot de bevrijding op 5 mei 1945. De gehele zuidelijke rand van Altena, met dorpskernen als Dussen, Hank en Genderen, lag in het schutsveld van de geallieerde artillerie en is hierdoor compleet kapotgeschoten. Tenslotte zijn er meerdere gerichte bombardementen uitgevoerd op infrastructuur en militaire bouwwerken. Hierdoor kon voorafgaand aan het onderzoek met zekerheid gesteld worden dat er nog veel OO te verwachten zijn in de bodem van de gemeente Altena.
Volgende week verschijnt het tweede deel van dit drieluik, met als thema: Hoe komen we aan onze informatie?
- Nederlands
- English
- Deutsch
- Francais